پیشگیری از سوانح هوایی با کنترل واکنشهای عصبی خلبان
روز ۴ فروردین هواپیمای شرکت جرمن وینگز با ۱۵۰ مسافر در محلی دورافتاده از کوههای آلپ فرانسه سقوط کرد و همه سرنشینان آن کشته شدند.
مقامات رسمی می گویند که آندریاس لوبیتس، کمک خلبان پرواز بارسلون به دوسلدورف، به عمد باعث سقوط این هواپیما در کوهستان شده است اما همچنان در مورد انگیزه او سردرگم هستند. مسئولان تحقیق در مورد این حادثه می گویند لوبیتس که از افسردگی و گرایش به خودکشی رنج می برده درکابین هواپیما را بر روی خلبان قفل کرده بود.
دانشمندانی از فرانسه، ایالات متحده و ژاپن در حال همکاری با یکدیگر هستند تا به درک بهتری از نحوه کار مغز خلبانان برسند. حادثه جرمن وینگز موردی خاص بود و در نتیجه دانشمندان تحقیقات خود را گسترش داده اند تا عکس العملهای فیزیولوژیکی و عصبی خلبانان در برابر استرس را بررسی کنند. هدف آنها تشخیص نشانه هایی است که می توانند به جلوگیری از این اتفاقات کمک کنند.
هر مقدار هم که یک خلبان آموزش دیده و باتجربه باشد، همواره امکان خطای انسانی وجود دارد و ممکن است خلبان، تمرکز خود را از دست بدهد و یا تصمیم اشتباهی بگیرد. گروهی در یک آزمایشگاه در شهر تولوز فرانسه در حال تولید لوازمی هستند که می تواند با ساده کردن کابین و نظارت بر حرکات چشم و فعالیت مغز به خلبان در انجام وظیفه دشوارش کمک کند.
میکائل کاوس، دستیار استاد مغز و اعصاب ارگونومیک می گوید: «ما تلاش داریم تا مشکل عوامل انسانی را با استفاده از لوازمی از علوم عصبی بهتر درک کنیم. مثلا از نوار مغزی، اندازه گیری فیزیولوژیک ضربان قلب، تعریق، اندازه گیری مردمک چشم، ردیابی چشم استفاده خواهیم کرد. ردیابی چشم برای این است که ببینیم خلبان در هر لحظه به کجا نگاه می کند. ما از همه اینها استفاده خواهیم کرد تا به درک بهتری از عملکرد انسان در شرایط دشوار، تحت استرس و خستگی برسیم و شاید به این ترتیب بتوانیم جلوی سوانحی را که قابل پیشگیری هستند، بگیریم.»
اکنون در یک هواپیمای واقعی دستگاه نوار مغز تکانه های الکتریکی را بر روی پوست سر اندازه می گیرد تا نموداری از یاخته های عصبی مغز تهیه کند. فردریک دوهه، استاد مغز و اعصاب ارگونومیک در سوپائرو (آموزشگاه عالی ملی هوانوردی و فضا) در تولوز در مورد نحوه کار دستگاه ردیابی چشم می گوید: «این دستگاهی بسیار سبک است و کمتر از هشتاد گرم وزن دارد. دوربینی از روبرو دارد که به کمک آن می بینیم خلبان به چه چیزی می نگرد و چه چشم اندازی دارد. دوربین دیگری هم داریم که کوچکتر است و مردمک چشم او را تصویربرداری می کند و از آنجا که قطرسنجی شده است در همان لحظه به ما نشان می دهد که خلبان به چه جهتی می نگرد.»
محققان در حال آزمایش دستگاهها و الگوریتم هایی هستند که تشخیص می دهند که آیا خلبان در واکنش نشان دادن به مجموعه ای از موقعیتهای پیچیده همچون هوای بد، شرایط اضطراری و غیره دچار مشکل شده است یا خیر؟
در شرایط بسیار استرس زا خلبان ناخواسته صداهای هشداردهنده را نادیده می گیرد و تنها بر روی آنچه می بیند تمرکز می کند. در برخی موارد در حالی که خلبان در حال تلاش برای فرود آمدن است و چرخ هواپیما باز شده است، او صدای بلند هشداردهنده را نادیده می گیرد زیرا بیش از حد بر روی برخی از مشکلات تمرکز می کند. بنابراین در کابین های هواپیما در آینده حجم اطلاعات دریافتی توسط خلبان کاهش خواهد یافت و تنها به آنچه واقعا ضروری است خلاصه خواهد شد.
دانیل کالان، محقق ارشد در انستیتو ملی اطلاعات و فناوری ارتباطات در اوساکا در ژاپن می گوید: «امیدواریم کابین هواپیما در آینده غیر قابل نفوذ و همراه با دستگاه اتصالی مغز باشد و بتواند به دقت بر حجم کار خلبان نظارت کند و به کمک فناوری بتواند اقدامی متقابل انجام دهد. مثلا همراه با صفحه نمایشی در بالای سر که اطلاعات را به شکل حداکثری به خلبان ارائه می کند و به این ترتیب، حجم اطلاعات دریافتی توسط خلبان را کاهش دهد و در نتیجه در شرایط حجم زیاد کار، آنها تنها مجبور به توجه و رسیدگی به اموری هستند که توجه خلبان به آن ضروری است.»
از زمان سقوط جرمن وینگز در ماه فروردین ابهاماتی در مورد رفتار خلبانان به وجود آمده است اما به گفته محققان، استفاده از هواپیما کاملا خودکار و بدون خلبان، و یا هواپیما با تنها یک خلبان بسیار دشوار خواهد بود.
میکایل کاوس می گوید: «مانعی روانی برای این امر وجود خواهد داشت. آیا مسافران حاضر خواهند شد سوار هواپیمایی بدون خلبان شوند؟ حداقل اکنون من می گویم که آنها سوار نخواهند شد. در مورد هواپیما تک خلبان هم متاسفانه باید بگویم که دیدیم در سقوط جرمن وینگز چه رخ داد و این می تواند مسئله ساز شود. فعلا فکر کنم که ما دو خلبان را در کابین برای مدتی حفظ خواهیم کرد.»
ظرفیت این تحقیق در نوع خود جالب است و می تواند همه چیز را از گزینش خلبانان تا کارایی شیوه های آموزش و یا کارایی طراحی های مختلف کابین را تحت تاثیر قرار دهد.
منبع: euronewos فارسی